Bỏ thuế khoán Hộ kinh doanh, chuyển sang thu thuế trên thu nhập thực tế
Trong những năm gần đây, công cuộc cải cách thuế của Việt Nam đã và đang bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ, hướng đến sự minh bạch, công bằng và phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế thị trường. Một trong những thay đổi đáng chú ý là chủ trương bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh, thay vào đó là thu thuế dựa trên doanh thu thực tế. Đề xuất này đã và đang thu hút nhiều ý kiến trái chiều từ các chuyên gia, người dân, cũng như cộng đồng doanh nghiệp nhỏ. Vậy, nếu chính sách này được áp dụng đại trà, nó sẽ ảnh hưởng như thế nào đến thị trường? Hãy cùng phân tích một cách toàn diện từ nhiều góc độ.
I. TỔNG QUAN VỀ THUẾ KHOÁN VÀ THUẾ DỰA TRÊN DOANH THU THỰC TẾ
Thuế khoán là hình thức thuế ấn định – cơ quan thuế căn cứ vào ngành nghề, địa điểm kinh doanh, quy mô, và tình hình thực tế để khoán một mức thuế cố định hàng tháng, quý hoặc năm. Đây là phương pháp đơn giản, phù hợp với hộ kinh doanh nhỏ lẻ, truyền thống và không có điều kiện ghi chép sổ sách đầy đủ.
Thuế theo doanh thu thực tế là phương pháp tính thuế dựa trên doanh thu thực thu hàng tháng hoặc theo kỳ khai báo, thường đòi hỏi phải có sổ sách kế toán, hóa đơn chứng từ đầy đủ, hoặc các phương pháp đo lường tương đối chính xác. Điều này phù hợp hơn với các mô hình kinh doanh hiện đại, minh bạch và quy mô trung bình trở lên.
II. NHỮNG ẢNH HƯỞNG ĐẾN THỊ TRƯỜNG KHI BỎ THUẾ KHOÁN
1. Tích cực: Minh bạch hóa thị trường và giảm thất thu thuế
Chuyển sang đánh thuế theo doanh thu thực tế có thể giúp:
-
Giảm thiểu thất thu thuế: Nhiều hộ kinh doanh hiện nay khai thấp doanh thu để được khoán mức thuế thấp, gây thất thu ngân sách nhà nước.
-
Tăng tính công bằng trong hệ thống thuế: Các doanh nghiệp chính quy hiện đang chịu thuế cao hơn rất nhiều so với hộ kinh doanh hoạt động không minh bạch. Khi mọi đối tượng cùng kê khai theo doanh thu thực tế, sẽ giảm được tình trạng cạnh tranh không lành mạnh.
-
Thúc đẩy chuyển đổi mô hình kinh doanh: Các hộ kinh doanh nhỏ sẽ được khuyến khích chuyển sang mô hình doanh nghiệp, đăng ký đầy đủ, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và tiếp cận các chính sách hỗ trợ.
2. Thách thức: Gánh nặng thủ tục và tâm lý lo sợ cho hộ kinh doanh nhỏ
Tuy nhiên, mặt trái của chính sách này cũng không thể xem nhẹ:
-
Gia tăng áp lực hành chính và chi phí tuân thủ: Hộ kinh doanh nhỏ vốn quen làm ăn truyền thống, ít sử dụng công nghệ, không có kiến thức kế toán – sẽ gặp nhiều khó khăn khi phải kê khai, lập sổ sách, lưu trữ hóa đơn…
-
Tạo tâm lý e ngại, chán nản, thậm chí “đóng cửa”: Đối với những hộ kinh doanh nhỏ ở vùng quê, chợ truyền thống hoặc kinh doanh nhỏ lẻ, việc bị yêu cầu ghi chép doanh thu có thể tạo cảm giác bị “soi xét”, dẫn đến tâm lý chùn bước, thu hẹp quy mô hoặc dừng hoạt động.
-
Khó xác minh doanh thu thực tế trong một số ngành nghề: Những ngành nghề như ăn uống vỉa hè, bán hàng rong, tiệm tạp hóa nhỏ... thường giao dịch tiền mặt, rất khó kiểm soát doanh thu nếu không áp dụng giải pháp công nghệ hoặc giám sát sát sao – điều mà cơ quan thuế khó thực hiện trên diện rộng.
3. Tác động lan tỏa đến chuỗi cung ứng và giá cả hàng hóa
Nếu việc áp thuế theo doanh thu thực tế dẫn đến việc các hộ kinh doanh nhỏ tăng chi phí vận hành hoặc buộc phải thuê dịch vụ kế toán, chi phí đó có thể bị “đổ” lên người tiêu dùng thông qua giá hàng hóa tăng.
Ngoài ra, nếu một số hộ kinh doanh không thể thích nghi và rút khỏi thị trường, thì nguồn cung hàng hóa – đặc biệt là hàng thiết yếu hoặc hàng hóa vùng sâu vùng xa – có thể bị ảnh hưởng, làm giảm tính cạnh tranh và tăng tính độc quyền ở một số khu vực.
III. CÁC ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ĐỂ CHUYỂN ĐỔI MỀM MẠI
Để việc bỏ thuế khoán và chuyển sang thuế doanh thu thực tế mang lại hiệu quả tích cực thay vì gây xáo trộn thị trường, cần có lộ trình hợp lý và hỗ trợ đầy đủ:
1. Phân loại hộ kinh doanh theo quy mô và mức độ chuyên nghiệp
Không nên “đồng phục” chính sách cho tất cả các hộ kinh doanh. Nên phân loại theo:
-
Doanh thu dưới 100 triệu đồng/năm: miễn thuế, như hiện hành.
-
Doanh thu từ 100–300 triệu đồng/năm: có thể áp dụng thuế khoán có điều chỉnh theo kỳ.
-
Doanh thu trên 300 triệu đồng/năm: áp dụng thuế theo doanh thu thực tế và khuyến khích chuyển sang mô hình doanh nghiệp.
2. Ứng dụng công nghệ để ghi nhận doanh thu
3. Đào tạo và hỗ trợ miễn phí thủ tục thuế
Tổ chức các lớp hướng dẫn, cung cấp đội ngũ tư vấn thuế miễn phí cho hộ kinh doanh trong thời gian đầu nhằm giúp họ làm quen với cách kê khai, sử dụng phần mềm, hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ.
4. Lộ trình thực hiện rõ ràng, không đột ngột
Việc chuyển đổi nên được triển khai theo từng giai đoạn, từng khu vực, từng ngành nghề cụ thể, có thí điểm trước khi triển khai đại trà toàn quốc.
Việc bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh và thay bằng hình thức thu thuế theo doanh thu thực tế là một bước đi tất yếu trong quá trình hiện đại hóa nền tài chính công và minh bạch hóa hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, bất kỳ sự thay đổi nào cũng cần được thực hiện có lộ trình, hợp lý và mang tính nhân văn. Chỉ khi nào chính sách không làm khó người dân, mà ngược lại tạo điều kiện để họ phát triển một cách bền vững, thì khi ấy chính sách đó mới thực sự thành công và góp phần thúc đẩy thị trường phát triển ổn định, công bằng và hiệu quả hơn.
Henry Hồng
Nhận xét
Đăng nhận xét